Ditë festimesh dhe reflektimesh

Nëntë vjetori i pavarësisë së Kosovës

Shkruan: Prof. Dr. Lisen Bashkurti

Si sot nente vjet me pare, me 18 shkurt 2008 u shpall pavaresia e Kosoves. Kjo date do mbetet perjete ne kujtesen e mbare popullit shqiptare si nje hap tjeter i avancuar, mbas atij te shpalljes se pavaresise te Shqiperise ne nentor 1912, drejt realizimit te projektit te Rilindjes Kombetare Shqiptare.

Dite festimesh...

Ne Kosove, Shqiperi, Maqedoni, Mal te Zi, Presheve, ne mbare diasporen e vjeter dhe emigracionin e ri rreth 15 milione shqiptare sot festojne me legjitimitet dhe krenari per Kosoven e pavarur.

Ne kete dite historike kombetare mirenjohja me e thelle shkon per popullin martir te Kosoves qe per me shume se 100 vjet u perball me regjimin kolonial Serb, pa u dorezuar dhe pa hequr dore asnjehere per arritjen e lirise dhe pavaresise.
Ne menyre te vecante nderimi me i larte shkon per ata qe dhane jeten me pushke e pene, me dije dhe sakrifica sublime. Kujtimi i tyre do ndricoje nder shekuj rrugen e Shqiptareve per aspiratat legjitime Kombetare.

Ne kete dite, mbare Shqiptaret nderojne dhe u shprehin mirenjohje te thelle Aleateve te Medhenj Perendimore, ShBA, NATO, BE per mbeshtetjen maksimale per arritjen e Kosoves se pavarur.

Kjo dite eshte jo vetem mirenjohje per Aleatet e medhenj te lartpermendur, por edhe zotim per nje miqesi te perjeteshme te Kosoves e popullit te saj me ShBA, NATO dhe BE.
Arritjet e Kosoves ne keto nente vjet jane te pamohueshme nga askush brenda dhe jashte saj. Me arritjet e saj te ketyre nente viteve, Kosova deshmon se pavaresia e saj ka qene dhe mbetet plotesisht e merituar. Kosov tregon cdo dite se eshte modeli nje shteti demokratik te sukseshem. Rruga e saj mbetet e pakthyeshme.

Dite reflektimesh...

17 shkurti eshte edhe dite reflektimesh serioze per Kosoven dhe Shtetin e saj. Natyrisht ne dite festash nuk ka vend per analiza te thella. Por, padyshim ka vend per refleksione serioze qe pervjetoret e ardhshem ta gjejne Kosoven me te realizuar dhe popullin e saj me te lumtur.
1.Te ruhet uniteti politik
Uniteti politik ka qene guri i themelit ne keshtjellen e Kosoves se pavarur. Ky gure themeltare lypet te ruhet i pacenuar me cdo cmim dhe sakrifice. Uniteti nuk ruhet pa dedikimin e te gjithe aktoreve dhe faktoreve te shoqerise Kosovare. Uniteti nuk ruhet me protagonizma dhe diferencime. Uniteti ruhet me gjitheperfshirje, me respekt per kontributin e te gjitheve, me tolerance, mirekuptim dhe perkushtim per qytetaret e Kosoves dhe per Aleatet e tyre kudo ne bote.
2. Te ruhet kohezioni social
Kosova perbehet nga nje shoqeri demokratike dhe multietnike. Kjo shoqeri ka nevoje te investohet vazhdimisht per ruajtjen e kohezionit te saj social dhe multietnik. Kohezioni social dhe multietnik eshte deshmuar i suksesshem deri tani. Por, kjo arritje madhore kercenohet nga projekte te rrezikshme sic eshte asociacioni i komunave me shumice Serbe. Ky kercenim lypet te menjanohet me durim dhe mencuri, me profesionalitet dhe diplomaci.
3. Te arrihet zhvillim i qendrueshem ekonomik
Kosova, pavaresia, uniteti politik dhe kohezioni social e multietnik i saj kane nevoje per arritjen e nje zhvillimi te qendrueshem ekonomik. Kjo sfide eshte serioze ne nje kohe dhe mjedis krizash ekonomiko-financiare ne mbare eurozonen ku ben pjese edhe ekonomia Kosovare. Kosova ka nevoje per me shume ekonomi dhe me pak politike.
4. Te forcohet shteti ligjor
Themelet e Kosoves se pavarur ngrihen mbi shtetin ligjor, qeverine e vogel, lirine dhe te drejtat e njeriut dhe ekonomine e tregut te lire. Keto baza juridike kerkojne respekt per kushtetuten dhe ligjin, per forcimin e institucioneve demokratike, per rritjen e kapaciteteve administrative ligje-zbatuese dhe me prioritet forcimin e pavaresise, integritetit dhe profesionalitetit te sistemit te drejtesise.
5. Politike te jashtme dhe diplomaci me efikatese
Kosova e pavarur eshte njohur nga tre Fuqi te Medha dhe 110 shtete antare te OKB. Gjithashtu, Kosova ka progresuar ne politiken me fqinjet, ka hedhur hapa te mencur ne rrugen e normalizimit te marredhenieve me Serbine, ka shenuar perparime drejt integrimit rajonal dhe Europian.
Por, gjithsesi hyrja e Kosoves plotesisht ne sistemin dhe ne marredheniet nderkombetare ngelet nje sfide e veshtire afatgjate. Perballja me kete sfide lype nje politike te jashtme te bazuar ne nje strategji me te qarte dhe afatgjate, kerkon prioritete me te percaktuara dhe ne dinamike, nje diplomaci me proaktive dhe profesionale.

Epilogu
Si sot nëntë vjet më parë Kosova u shpall shtet i pavarur dhe sovran, demokratik dhe multietnik. Arritjet e deritanishme e bëjne Kosovën projekt të suksesshëm, në një rrugë të drejtë e të parikthyeshme.

.

Rrjetet sociale dhe Gjuha shqipe (me) pa gabime

Rrjetet sociale dhe Gjuha shqipe (me) pa gabime

“Kultura e gjuhës është e domosdoshme për çdo shkrimtar, për çdo gazetar, për çdo intelektual, për çdo njeri. Ai që nderon gjuhën, nderon atdheun. Përpikëria, qartësia, thjeshtësia dhe koloriti i gjuhës janë aq të nevojshme për çdo shkrimtar sa gjithë veglat e punës për punëtorin.” – Dritëro Agolli

Shkruan: Xhemi Hajredini – Administrator i grupit “Gjuha Shqipe pa gabime”

Rrjetet sociale, kultura e gjuhës, kujdesi për të shkruar gjuhën shqipe pa gabime kanë qenë dhe janë çështje që janë diskutuar dhe diskutohen vazhdimisht. Janë hartuar vepra normative që kanë rregulluar drejtshkrimin dhe kulturën e gjuhës, që ne pasardhësit e veprimtarëve të Rilindjes kombëtare ta ruajmë pastërtinë e e gjuhës. Niveli kulturor i një individi tregohet nëpërmjet pastërtisë së gjuhës.

Problemet teorike dhe praktike vazhdojnë të jenë të pranishme dhe jo vetëm në rrjetet sociale. Gjuha shqipe sot është gjuhë e shumë grupeve virtuale, portaleve, gazetave, forumeve dhe blogeve në internet. Varietete me bollëk. Shkruajnë tutkunët e kalemxhinjtë mediokër. Stabilizimi i urave të komunikimit dhe zhvillimi i mendimit me kulturë gjuhësore është vështirësuar edhe përkundër mundësive të shumta teknologjike.

Megjithatë, nuk duhet hedhur shumë baltë e vrer rrjeteve sociale. Pse duhet përlloçur çdo gjë, me dhe pa të drejtë?! Edhe rrjetet sociale janë ura komunikimi, instrumente nëpërmjet të cilave ndajmë mendime, porosi dhe shoqëri me më shumë individë. Po të flasim për etikën e komunikimit, atëhere kemi të bëjmë me një temë tjetër.

Fejsbuku (facebook), për shembull, është një rrjet shqoqëror me mbi një miliard e gjysmë përdorues aktivë që sot mund të cilësohet si kryefjala e ditës për çdo njeri. Përdoret si një rrethanor në të cilin gjithsecili prej nesh kalon një pjesë të mirë të kohës, një mënyrë informacioni apo edhe vend reklamimi i vetes apo dhe i punës tënde, një vend ku shprehen ndjenjat dhe veprimet e së përditshmes, një vend ku takon dhe ndahesh me miq. FB, në një farë mënyre, është bërë një pjesë e pandashme e secilit prej nesh. Për shumë prej nesh FB mund të jetë një vend ku mund të marrësh dhe të japësh dije dhe njohuri në fusha të ndryshme të jetës, ku secili prej nesh, nëpërmjet grupeve të ndryshme që funksionojnë këtu, mund të bëhet pjesë me ato që di dhe të kërkojë shpjegim.

Alma Pire, një përdoruese e rrjeteve sociale, me profesion mësimdhënëse e gjuhës shqipe në një shkollë fillore, rrethi i Elbasanit, thotë se nga disa grupe, bloge dhe forume në FB, mund të përsosësh kulturën e komunikimit. Ngrihen probleme të ndryshme gjuhësore, trajtesa mbi gjuhën që nga zanafillat e saj më të hershme, e deri tek problemet më të mëdha, grupe që kërkojnë gabimet që nga fonemat e deri te tekstet shkollore. Një grup i tillë, me këtë tendencë pozitive, është edhe “Gjuha shqipe pa gabime”, me rreth 23 mijë anëtarë. Këto grupe në fejsbuk u vijnë në ndihmë edhe mërgimtarëve të cilët i djeg malli i mëmëdheut, i gjuhës shqipe, i dëshirës për t’u shprehur shqip. Grupet hartojnë rregullore duke kërkuar një komunikim të pastër dhe të bukur shqip. Janë të përhapur e zgjeruar në tërë kufijtë gjeografikë ku ka shqiptarë. Rrihen (trajtohen) dialektet, të folurat kalimtare të zonave të ndryshme, drejtshkrimi e drejtshqiptimi, njësitë frazeologjike dhe proverbat, thëniet e urta, termat e rinj, huazimet, turqizmat e barbarizmat. Këto grupe në rrjetet sociale, që kaq shumë i shajmë, nuk njohin moshë, të gjithë kërkojnë të kuvendojnë e të mësojnë, kërkojnë mënyra të tjera për t’i përsosur njohuritë, ku çdo anëtar nuk ka orar për të qëndruar pranë dijes, ku dialektet e gjuhës shqipe kanë peshën e tyre dhe standardi është kryefjalë e pazëvendësueshme.

Blerim Jashari, një aktivist i shoqërisë civile, nga qyteti i Tetovës, shpreh shqetësimin e tij se aktualisht të rinjtë harxhojnë shumë kohë në fejsbuk dhe rrjetet të tjera sociale. “Nuk e përjashtoj mundësinë që po në këto rrjete edhe mund të mësosh shumë por duhet patur kujdes në përzgjedhje. Janë disa grupe që na japin mundësinë dhe na mësojnë vërtet gjuhën tonë të bukur, si ta ruajmë, si ta kultivojmë e ta shkruajmë pa gabime. Gjithashtu, rrjetet sociale per mua, janë një mundesi më shumë për t’u njohur me njerëz të ndryshëm që jetojnë gjithandej globit.

Lejla Gorishti, një njohëse e mirë e gjuhës shqipe, nga qyteti i Vlorës, thotë se fejsbuku vërtet të ha shumë kohë, është e vërtetë që ka grupe qe nuk kanë pikë vlere, se nuk ke çfarë të përfitosh, por bie fjala grupi “Gjuha Shqipe pa gabime” kryen një veprimtari me vlera të çmuara. Këtu mësohen rregullat e drejtshkrimit. Është një kurs pa para. Shumë persona, nga çdo cep i botes, më shkruajnë e falënderojnë se ky grup po na ndihmon shumë për gjuhën. Edhe unë vet kam mësuar shumë nga grupi për përdorimin ose kuptimin e disa fjalëve sipas krahinave të ndryshme. Duke u nisur nga thënia e Holger Pedersen: “Gjuha shqipe është i vetmi mjet i ndriçimit dhe i përparimit moral. Ajo është një gjuhë e fuqishme dhe e bukur që duhet të jetë krenaria e folësve të saj dhe një mjet i shenjtë për zhvillimin kulturor dhe intelektual të kombit të vjetër shqiptar”, unë them se këtë vlerë e jep vetëm ky grup. Prandaj jo çdo gjë e fejsbukut është humbje kohe. Ai që mendon kështu le të shkojë e të kërkojë mundësi të tjera për t’u formuar si nga ana gjuhësore ashtu edhe nga ajo kulturore.

Frida Bushati, një vajzë e re nga Shkodra, ndër të tjera thotë: “Për mendimin tim, rrjetet sociale sot po “vuajnë” një paragjykim masiv. Përpos çdo aspekti negativ që mund të shihen (dhe që nuk mohoj se janë të vërteta, edhe pse nuk duhet përgjithësuar asgjë), rrjetet sociale kanë shumë anë pozitive: së pari, të japin mundësinë e komunikimit me shumë njerëz, njëkohësisht edhe të ndash mendimet me ta, qofshin të njohur apo të panjohur. Së dyti, të krijojnë hapësira për informim të gjerë, të cilin shpesh nuk mund ta marrësh në media. Së treti, mundësitë për të përvetësuar gjëra të reja (nëpërmjet grupeve që krijohen për këtë qëllim) janë të mëdha, mjafton të dish si t’i shfrytëzosh. Çdo gjë varet nga qëllimi i individit. Nëse ai niset për t’i përdorur rrjetet sociale për arsye, le t’i quajmë “banale”, atëherë e arrin. Por ama, nëse niset për t’i shfrytëzuar për qëllime të dijes apo informacionit, rrjetet sociale janë një mundësi për t’u marrë parasysh.”

Stefan Paloka, gjuhëtar nga qyteti i Lezhës, thotë se pakkush do ta kishte menduar se një grup si “Gjuha Shqipe pa gabime”, një grup i krijuar prej dy vjetësh do të mbërrinte brenda një periudhe kaq të shkurtër nivele të tilla sasiore dhe cilësore. Ishte emri i grupit ai që mblodhi rreth vetes dashuruesit e gjuhës sonë të perëndishme? A mos vallë ishte ky emër shkëndija që ndezi një zjarr kaq të madh në të cilin u shkrinë zemrat e mbi 22.000 shqiptarëve brenda e jashtë kufijve të trojeve tona etnike?

Rëndësi ka që ne kemi arritur të fshijmë kufij gjeografikë, dialektorë e politikë dhe po shkruajmë një faqe të shkëlqyer të historisë së gjuhës sonë, të cilën as në ëndërr nuk kisha guxuar ta shihja! Para krijimit të këtij grupi mendoja se shqipja kishte marrë një të tatëpjetë që zor se po e vërente tjetërkush përveç meje dhe isha krejt i pashpresë për të ardhmen e gjuhës sonë të moçme sa vetë Evropa. U desh ky grup dhe kontributet e paçmueshme të anëtarëve të tij që shpirti im të këndellej sërish nga një dritë gëzimi dhe optimizmi të patreguar se ditë më të mira i presin shqipen dhe shqiptarët." Sipas z.Paloka, të promovosh një gjuhë të vogël përballë sfidave që sjell globalizmi dhe përfshirja në botën e lirë kërkon durim, punë dhe lënie mënjanë inatet e vockla, sedrën e sëmurë dhe meskinitetin provincial. Gjërat e bukura që krijohen me mund e djersë nuk duhet të shkatërrohen e shkërmoqen sa hap e mbyll sytë.

Bashkim Tërstena, profesor i gjuhës angleze, nga Ferizaji, shprehet: “Gjatë komunikimit dhe bashkëpunimit virtual njerëzit nuk transmetojnë emocione, prandaj, edhe shumë herë ndodh që të ketë keqkuptime, mosmarrëveshje, gjykime dhe vlerësime të gabuara. Gjuha si mjet i komunikimit, përmes komunikimit dhe bashkëpunimit virtual nuk përmban ngjyra emocionale, por është thjesht bardhë e zi, prandaj, duke marrë për bazë këtë aspekt shumë të rëndësishëm, të gjithë njerëzit duhet të jenë të kujdesshëm se si i përgjigjen një kritike, vlerësimi, përmirësimi, sugjerimi, qortimi, i cili mund të jetë real, ironik, satirik, i drejtpërdrejtë, ngacmues, etj.
       Kam vrejtur se gjatë komenteve, shpeshherë ndodhin debate pikërisht për këtë mungesë emocioni të bashkëpunimit përmes virtualitetit, ndaj vëmendja në vështrimin më të thellë dhe më të kujdesshëm në atë që lexojmë mund të jetë i vetmi laborator i kuptimit dhe nënkuptimit të mundshëm të fjalës dhe fjalive.”

Pra edhe bashkësitë digjitale luajnë një rol të rëndësishëm në jetën e përditshme të njerëzve. Edhe rrjetet sociale, si ura komunikimi, përcjellin emocione. Edhe fejsbuku shpalos kulturën dhe etikën tonë të komunikimit. Nuk tregohen muskujt në rrjetet sociale, por edukata dhe kultura e komunikimit! Mos u frikësoni nga gjestet e mirësjelljes, paçka se të tjerët (të paedukuarit) ua marrin si shenjë dobësie.

Të gjithë besoj se e kanë mundësinë e blerjes së një fjalori, apo të shkarkimit të atij elektronik, secili prej nesh mund të blejë një Gramatikë të gjuhës shqipe apo një Fjalor të Drejtshkrimit, por duke lexuar këta libra nuk mund t’u gjesh përgjigje pyetjeve që të dalin, nuk arrin dot të rrahësh mendime, nuk i gjen përgjigje shumë “pse-ve”. Ndërkohë që ky grup virtual është si një familje e madhe, e ndarë në breza sipas moshës, në ide sipas praktikave, në gjykime sipas përvojave, në arsyetime sipas profesioneve dhe në vendimmarrje sipas zotësive. Ky grup është zhvillim, aty njeh miqësi, gjen mbështetje, kërkon zgjidhje, pranon sfida, pëlqen modernitetin. Dija nuk njeh moshë, i eturi për dije nuk e sheh kohën, zhvillimi do rrahje mendimesh. Në këtë grup ka zgjedhje dhe zgjidhje!

Fjalët e vjetra për muajt e vitit

Muajt e vitit ...

          Përgatitur nga drejtuesit e grupit

          Gjatë trajtimit të fjalëve, në grupin virtual "Gjuha Shqipe pa gabime" nuk ngelin pa u diskutuar edhe fjalët e vjetra të gjuhës shqipe. Më poshtë do të sjellim një përmbledhje të emrave të muajve që janë përdorur në gjuhën shqipe (një formë mund të përmbajë më shumë variante), duke përfshirë edhe të folmet e arbëreshëve të Greqisë e Italisë.

JANAR

janar, jenar, jinar, kallnuer, kallenduer, kalendor, kalnuer, kallënduer, kollozhek, moi gjat, listopath

SHKURT

shkurt, fror, fruer, frur, fruar, flevar, fleár, frbar

MARS

mars, lagateer, lagater, lagëtur

PRILL

prill, april

MAJ

maj, mais, maxh

QERSHOR

qershor, theristí, xhun

KORRIK

korrik, kollozheg, allonár, djegagur, lul

GUSHT

gusht, gost, lamnuer, dorza

SHTATOR

shtator, setembr, vjeshtë, vjeshta e parë, britm, britm i parë, brym(ë) i parë, bryll i parë, proto shimitër, gushtovjeshtë, tiriti

TETOR

tetor, tétuer, tetúer, vjesht' e dytë, vjesht' e mesme, britëm i dytë, brym (i) dytë, shenëntre, oktobër, brymuer, listopadh, shëmitër

NËNTOR

nëntor, vjesht e tretë, vjeshtë e mbrazme, britëm i tretë, brymuer, shëmhill, shënmarti, Shënë Ndre, listopadh, vjeshtë, novemb, protospuar, duar të palarë

DHJETOR

dhjetor, dimëror, shënëndre, shëndre, shënmarti, keshendellsh, decembre

          Fjalët që përsëriten janë dialektore, që do të thotë se në njërin dialekt mund të tregojnë njërin muaj dhe në tjetrin dialekt një muaj tjetër.

Lamtumirë Dritëro

Ndodh shpesh të jesh i dëshpëruar
e shpesh të heshtësh te një gotë.
T’i flasësh gotës nëpër duar:
“Sa pak të mira ka kjo botë!”

Përgatiti: Xhulio Kureta

Lamtumirë Dritëro!

Sot, poeti i tokës dhe i dashurisë, shkrimtari i filozofisë dhe dhimbjes njerëzore nuk jeton më fizikisht, por do të jetojë krijimtaria e tij.

Biografia

Dritëro Agolli lindi në Menkulas të Devollit më 13 tetor 1931 dhe vdiq në 3 shkurt 2017.  Mësimet e para i mori në vendlindje dhe më pas vazhdoi shkollën e mesme “Asim Zeneli”  në Gjirokastër, një shkollë me mjaft traditë. Shkollën e lartë e kreu në Shën Petërburg për letërsi dhe ka punuar shumë kohë si gazetar në gazetën “Zëri i Rinisë” dhe ka qenë për shumë vjet kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë. Gjithashtu ka qenë dhe deputet për tridhjetë vite.

Krijimtaria

Krijimtaria e Dritëro Agollit është mjaft e larmishme, si në: poezi, tregime, novela, romane, drama, skenarë filmash e të tjerë. E zhvilloi këtë krijimtari në dy kohë, në dy sisteme. Kritikët vlerësojnë krijimin e unit në poezi si dhe thjeshtësinë e komunikimit me lexuesit dhe mesazhet të gjithësishme. Në prozë vlerëson personazhet që janë të thjeshtë e madhështorë, komikë e tragjikë, të zakonshëm e të çuditshëm. Një nga shkrimtarët më të lexuar në poezi e romane. E vështirë të përkufizosh poezinë apo prozën më të mirë. Krijimtaria e Dritëro Agollit është përkthyer në disa gjuhë të huaja. Krahas letërsisë, ai do të  kujtohet edhe si një politikan i mençur, i vlerësuar me disa tituj ku mban edhe atë më të lartin “Nderi i Kombit”.

Disa nga veprat e tij:

Poezi:  “Ankesa”, “Berberi”, “Do të më kujtosh” “Elegji për qenin”, “Ëndërr e prerë”, “Ftohja”, “Heshtja”, “I përndjekuri i dashurive”, “Kësaj nate me hënë të vjeshtës”, “Këtu s’do jem”, “Mos ma kujto”.

Romane: “Kalorësi lakuriq”, “Komisari Memo”, “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo” “Trëndafil në gotë”.

Drama: “Mosha e bardhë”, “Fytyra e dytë”.

Poema, si: “Nënë Shqipëri”.

  

Këtu vërtet nuk do të jesh më, por kur do të mërzitemi shumë, në raftet e librave do të kërkojmë.

Këtu s'do jem do jem larguar

Në tokë i tretur si të tjerët

Në kafenenë e preferuar

Nuk do më shohin kamarierët

Dhe nëpër udhët ku kam ecur

S'do ndihet kolla ime e thatë

Mbi varrin tim do të rrijë i heshtur

Një qipariz si murg i ngratë

Ti do trishtohesh atëherë

Se s'do më kesh në dhomë të gjallë

Dhe kur në xham të fryjë erë

Do qash me erën dalëngadalë

Por kur të jesh mërzitur shumë

Në raft të librave kërkomë

Aty  do jem i fshehur unë

Në ndonjë fjalë a ndonjë shkronjë

Mjafton që librin pak ta heqësh

Dhe unë do të zbres do t'vi pranë teje

Ti si dikur me mall do qeshësh

Si një blerim pas një rrëkeje.