FSHATI
KRYEZJARRTH
Nga B. Dylgjeri
- anëtar i rregullt i grupit "Gjuha Shqipe pa gabime"
Vetëm
pak kilometra në jug të Elbasanit ndodhet një fshat i vogël i quejtun
Kryezjarrth. Ky fshat ban pjesë në grupin prej 19 fshatrash të Shpatit të Ulët
dhe sipas gojëdhanave, ky fshat asht shumë i vjetër dhe banohet prej shekujsh. Asht
fshat i bukur kodrinor, me banorë të qetë e shumë punëtorë. Ullishtat përreth
dhe kopshtijet e sistemueme e të mbjella me perime të ndryshme, të japin
ndjesinë sikur ke përballë një pejsazh të gjallë të Van Gogh-ut. Por, të bȃn përshtypje emni i
tij, emni Kryezjarrth. Nuk dihet saktë se kur ȃsht quejtun kështu ky fshat, si e
ka pasun emnin fillestar, kush e quejti etj.
Por
le të ndalojmë ke emni, që ka sot, Kryezjarrth. Âsht nji nativizim krejt shqip,
emën i përbȃmë
nga fjalët “krye” dhe “zjarr-th” e që i ka rezistue me kryeneçësi huturbisë së
sllavizmave që kanë kaplue shumicën e toponimeve tona.
Në
mes të fshatit dhe buzë nji p’rroi që dredhon aty pranë, gjindet nji kodër të
cilën vendasit e quejnë Bregu. Kjo kodër, Bregu, ka nji pozicion topografik të
favorshëm për zonat përreth dhe që aty shikon lirshëm Bregoren e fshatit
Shelcan, dhe Fushën e Kuqe të Gjinarit.
Bregu
i Kryezjarrthit adhurohej nga të moçmit se ȃsht vend i lidhun me historinë e
kryengritjeve antiosmane. Duke qenë fshat afër Elbasanit, fshatarët e tij
kishin mundësi me shikue çdo lëvizje të trupave osmane kur dilnin nga qyteti.
Tradita gojore e fshatit na bȃn
me dije se sa herë që ekspeditat ndëshkimore osmane e lëshonin fortesën e
Elbasanit dhe kapërcenin Shkuminin për me shtypun kryengritësit shpatarakë, ke
Bregu ndizej nji zjarr shumë i madh. Aq i madh bȃhej zjarri, sa flakët dhe
ndriçimi i tij dukeshin edhe ditën prej disa kilometrave larg. Ky zjarr ishte
shenjë dhe kod për me komunikue dhe njoftue fshatrat e tjerë për me u mbrojt
nga rreziku. Ishte mënyra mȃ
e shpejtë për me lajmërue, kur nuk kishte rrugë dhe as mjete të tjera
komunikimi. Pra, në “krye” të herës (në fillim) “zjarri” i parë njoftues ndizej
këtu, për të vijue me zjarre të tjerë të ngjashëm në fshatrat e malësisë si,
Gjinar, Zavalinë, Polis etj. Lajmi merrte dhenë për pak orë dhe burrat e aftë
për luftë zinin prita në grykat dhe honet ku do kalonte ushtria e huej, ndërsa
merrnin masat për pleqtë, gratë, fëmijët dhe bagëtinë të cilët i strehonin në
pyll.
Thuhet
se prej kësaj historie ngeli emni i fshatit Kryezjarrth.
(Këtë
histori e ka rrëfyer i ndjeri Petër Oga, nga ky fshat, i cili ka ndërrue jetë në
moshën 96 vjeçare).
 |
| Kryezjarrthi, Elbasan |
